مقدمه

زيتون درخچه اي است از گیاهان خانواده Oleaceae با برگ هاي سبز دائمي كه در شرايط مساعد مي تواند بيش از هزار سال عمر كند. نام علمي اين گياه  Olea europaeaاست و در عربي، انگليسي و فرانسه به ترتيب زيتون، Olive و Olivier ناميده مي شود. قسمت مورد استفاده درخت زيتون، ميوه و برگ آن است. ميوه اين گياه و روغن حاصل از آن مصارف تغذيه اي و خواص دارويي فراواني دارد [1]. اما بر اساس نتايج مطالعاتي كه در زير آورده شده است موثرترين بخش گياه برای ديابت برگ هاي آن مي باشد.

تركيبات شيميايي

برگ درخت زيتون داراي مواد قندي، مواد رزيني، موم، كلروفيل، تانن، ساپونين ها، اسيد گاليك، مانيت و سه نوع الكل به نام هاي اولئاس ترول (Oleasterol)، اولئاس ترانول (Oleastranol) و همواولئاس ترانول (Homo-oleastranol) مي باشد [1]. همچنين تركيباتي نظير اولروپين (Oleuropein)، هيدروكسي تيروزول (Hydroxytyrosol) و اولروپئوزيد (Oleuropeoside) در برگ زيتون شناسايي شده اند [2،3].

اثرات بر ديابت

در مطالعات بر روي حيوانات ديابتي مشخص شده است كه برگ زيتون علاوه بر كاهش قند و چربي خون [8-4] قادر است ميزان آنزيم هاي كبدي AST و ALT را كاهش دهد كه بيانگر اثر محافظتي بر كبد است [9،4]. اين گياه همچنين از پيشرفت ديابت نوع 1 با منشاء خود ايمني جلوگيري مي نمايد [10]. در حيوانات ديابتي اثرات برگ زيتون روي شاخص هايي نظير قند و چربي با اثرات ايجاد شده توسط گليبن كلاميد قابل مقايسه است [4].

مكانيسم اثر در ديابت:

علت اصلي اثر ضد ديابتي برگ زيتون خاصيت آنتي اكسيداني تركيبات موجود در آن است كه از بروز يا پيشرفت عوارض ديابت جلوگيري مي كند [5]. اخيرا پيشنهاد شده است كه برگ زيتون سبب افزايش ترشح انسولين از سلول هاي بتا نيز مي شود [11].

ساير خواص درماني

برگ زيتون اثرات آنتي اكسيداني و ضد التهابي دارد. همچنين به خوبي مشخص شده است كه برگ اين گياه مي تواند به عنوان ضد فشارخون و نيز پايين آورنده كلسترول خون استفاده شود [12].

روش مصرف

مقدار 8-7 گرم از برگ خشك شده زيتون در 150 ميلي ليتر آب داغ ريخته شود و روزانه 3 بار مصرف گردد [13]. بر اساس كتب طب سنتي پس از 15 روز مصرف برگ زيتون، بايد 8 روز از خوردن آن اجتناب نمود و مجددا در صورت لزوم به مصرف آن ادامه داد [1].

عوارض جانبي

در مورد عوارض برگ زيتون مستندات علمي كافي وجود ندارد [13]. بر اساس خط مشي فرانسه مصرف خوراكي برگ زيتون مجاز است. اما مبتلايان به سنگ صفراوي نبايد از اين گياه استفاده نمايند چون احتمال بروز دردهاي ناشي از انقباض مجاري صفراوي در آنها افزايش مي يابد [14].

مصرف در بارداري و شيردهي

به علت نبود مستندات علمي بهتر است در مصرف آن احتياط شود [13].

تداخلات دارويي

در مورد تداخلات دارويي برگ زيتون مستندات علمي كافي وجود ندارد. انتظار مي رود كه مصرف همزمان اين گياه با ساير داروهاي ضد ديابت مانند انسولين و گليبن كلاميد قند خون را بيش از اندازه كاهش دهد.

منابع:

1.       زرگري، علي. گياهان دارويي. چاپ چهارم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1369. ج 4، ص. 29-319.

2.      Ranalli A, Contento S, Lucera L, Di Febo M, Marchegiani D, Di Fonzo V. Factors affecting the contents of iridoid oleuropein in olive leaves (Olea europaea L.). J Agric Food Chem 2006; 54: 434-40.

3.      Gonzalez M, Zarzuelo A, Gamez MJ, Utrilla MP, Jimenez J, Osuna I. Hypoglycemic activity of olive leaf. Planta Med 1992; 58: 513-5.

4.      Eidi A, Eidi M, Darzi R. Antidiabetic effect of Olea europaea L. in normal and diabetic rats. Phytother Res 20009; 23: 347-50.

5.      Al-Azzawie HF, Alhamdani MSS. Hypoglycemic and antioxidant effect of oleuropein in alloxan-diabetic rabbits. Lif Sci 2006; 78: 1371-7.

6.      Jemai H, El Feki A, Sayadi S. Antidiabetic and antioxidant effects of hydroxytyrosol and oleuropein from olive leaves in alloxan-diabetic rats. J Agric Food Chem 2009; 57: 8798-804.

7.      Sato H, Genet C, Strehle A, Thomas C, Lobstein A, Wagner A, et al. Anti-hyperglycemic activity of a TGR5 agonist isolated from Olea europaea. Biochem Biophys Res Commun 2007; 362: 793-8.

8.        كميلي، غلامرضا؛ ميري مقدم، ابراهيم. اثر عصاره ي آبي برگ زيتون بر قند و ليپيد هاي سرم موش هاي صحرايي ديابتي. مجله غدد درون ريز و متابوليسم ايران، 1387؛ دوره 10، ش 4: ص. 94-389.

9.         Onderoglu S, Sozer S, Erbil KM, Ortac R, Lermioglu F. The evaluation of long-term effects of cinnamon bark and olive leaf on toxicity induced by streptozotocin administration to rats. J Pharm Pharmacol 1999; 51: 1305-12.

10.     Cvjetićanin T, Miljković D, Stojanović I, Dekanski D, Stosić-Grujicić S. Dried leaf extract of Olea europaea ameliorates islet-directed autoimmunity in mice. Br J Nutr 2010; 103: 1413-24.

11.   پورنورمحمدي، شيرين؛ شريفي فر، فريبا؛ طالبيان، الهام؛ خياطيان، محمود؛ رضازاده، شمسعلي؛ مصلحي، امير حسين. اثر برگ زيتون (Olea europaea L.) برافزايشانسولينترشحشدهباواسطهگلوكزازجزايرلانگرهانسجداشدهازپانكراسرت. فصلنامه گياهان دارويي، 1387؛ دوره 4، ش 28: ص. 46-38.

12.     El SN, Karakaya S. Olive tree (Olea europaea) leaves: potential beneficial effects on human health. Nutr Rev 2009; 67: 632-8.

13.     Duke JA, Bogenschutz-Godwin MJ, duCellier J, Duke PAK. Handbooke of medicinal herbs. 2nd ed. New York: CRC Press; 2002. 535-6.

14.    اسمت، پيتر؛ كلر، كنستانتين؛ هانسل، رودولف؛ چاندلر، فرانك. عوارض جانبي داروهاي گياهي. ترجمه محسن تفقدي. چاپ سوم. مشهد: انتشارات دانشگاه علوم پزشكي مشهد، 1383. ج.2 ص. 117.